ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ

6/recent/ticker-posts

Τράπεζα της Ελλάδος - 17. Το απριλιανό "οικονομικό θαύμα"

Νοεμβρίου 05, 2022

 Τράπεζα της Ελλάδος - 17. Το απριλιανό "οικονομικό θαύμα"

Η δωδεκαετία Ζολώτα (1955-1967) χαρακτηρίστηκε από την εμμονή στην νομισματική σταθερότητα και στον έλεγχο του πληθωρισμού. Όμως, αυτή η δημοσιονομική πειθαρχία ανατράπηκε από την δικτατορία. Με προεξάρχοντα τον Νικόλαο Μακαρέζο, ο οποίος επαίρετο ως μέγας οικονομολόγος (*), η χούντα μετατόπισε το κέντρο βάρους στην μεγέθυνση της οικονομίας. Θέλοντας να δείξει γρήγορο και μετρήσιμο έργο, η κυβέρνηση των συνταγματαρχών αύξησε τις δημόσιες επενδύσεις και χαλάρωσε τους πιστωτικούς κανόνες. Η ΤτΕ κλήθηκε να παίξει έναν μάλλον αναδιανεμητικό ρόλο, γεγονός που δεν μπορούσε να δεχτεί ο Ζολώτας. Στις 7 Αυγούστου 1967 παραιτήθηκαν ο Ζολώτας και ο Β' υποδιοικητής Γιάγκος Πεσμαζόγλου και το τιμόνι της τράπεζας ανέλαβε ο μέχρι τότε Α' υποδιοικητής Δημήτριος Γαλάνης.

Μάιος 1973: Ο Νικόλαος Μακαρέζος ταξιδεύει στο Πεκίνο επί κεφαλής αποστολής βιομηχάνων και εμπόρων,
προσπαθώντας να αναπτύξει οικονομική συνεργασία Ελλάδας-Κίνας. Εδώ με τον πρωθυπουργό Τσου Εν Λάι. (**)

Η δικτατορία εξήγγειλε αμέσως το περίφημο Πενταετές Πρόγραμμα Οικονομικής Αναπτύξεως 1968-1972. Μέχρι το 1971, βοηθούμενο κυρίως από τις ευνοϊκές διεθνείς συγκυρίες, το πράγμα έδειχνε να δουλεύει, σημειώνοντας ικανοποιητικούς ρυθμούς ανάπτυξης. Μόνο που η ανάπτυξη γινόταν στρεβλά: ο πρωτογενής τομέας παρεμελείτο και μεγάλα κονδύλια διοχετεύονταν άκριτα, κυρίως στον τουρισμό και τις κατασκευές. Οι εμπορικές τράπεζες παροτρύνονταν από την κυβέρνηση να χρηματοδοτούν ακόμη και επιχειρηματικά σχέδια φτιαγμένα στο πόδι. Μέσα σε τέσσερα μόλις χρόνια, ο σχεδόν ανύπαρκτος πιστωτικός έλεγχος οδήγησε πολλούς κλάδους της οικονομίας στην υπερχρηματοδότηση και, κατ' επέκταση στον υπερδανεισμό.

Οι δικτάτορες δεν έδειχναν να καταλαβαίνουν πολλά και ο Γαλάνης δεν ήταν ο άνθρωπος που θα μπορούσε να τους ξυπνήσει από τον λήθαργό τους. Με την συμφωνία ένταξης στην ΕΟΚ να έχει παγώσει λόγω της δικτατορίας, η χούντα ήταν ευχαριστημένη που μπορούσε να παρουσιάζει θετικούς δείκτες στην οικονομία, άσχετα αν οι βάσεις άρχισαν να τρίζουν. Κι όταν το 1971 ξέσπασε η παγκόσμια καπιταλιστική κρίση (στην αρχή ως νομισματική και στην συνέχεια ως πετρελαιική), οι τριγμοί άρχισαν να γίνονται έντονοι. Η τετραετής υπερθέρμανση της οικονομίας, σε συνδυασμό με τις έντονες πληθωριστικές πιέσεις, απαιτούσε την λήψη αντιπληθωριστικών μέτρων προς μείωση της ενεργού ζήτησης. Με άλλα λόγια, έπρεπε να παρθούν μέτρα που θα μείωναν το διαθέσιμο προς κατανάλωση εισόδημα.

Στο μεταξύ, σε αντίθεση με τις κουταμάρες που ισχυρίζονται οι νοσταλγοί της, η χούντα αύξησε τον εξωτερικό δανεισμό της χώρας προκειμένου να καλύψει τις ανάγκες του πενταετούς προγράμματος. Μέχρι το 1966, η ανάπτυξη εχρηματοδοτείτο κατά 87% από εθνικούς πόρους και κατά 13% από δανεισμό αλλά επί δικτατορίας αυτή η αναλογία ανατράπηκε. Αυτό οδήγησε σε κατακόρυφη αύξηση των χρεωλυσίων: 76 εκατ. δολλάρια το 1969, 81 εκατ. το 1970, 107 το 1971...

Για να μπαλώσει τις τρύπες, η χούντα βελτίωσε τα κίνητρα που προβλέπονταν από τους νόμους του Μαρκεζίνη προς τους ξένους επενδυτές. Έτσι, ολοκληρώνεται και επεκτείνεται η εγκατάσταση της βιομηχανίας αζώτου και ασετυλίνης "Όλυμπος Αέρια" (θυγατρική της γερμανικής Linde) στην Σίνδο, παρέχονται πρόσθετες διευκολύνσεις στην "Αλουμίνιον της Ελλάδος" (Πεσινέ), δίνεται γη και ύδωρ στον Τομ Πάππας για να επεκτείνει την Esso του, ενισχύεται η ΛΑΡΚΟ του Πρόδρομου Μποδοσάκη, δίνονται κίνητρα στις βιομηχανίες ελαστικών Pirelli και GoodYear, χρηματοδοτούνται η "Χημικές Βιομηχανίες Βορείου Ελλάδος" του Μποδοσάκη επίσης και η "Χαλυβουργική" των Αγγελόπουλων κλπ. Όμως, όλη αυτή η έξαρση επενδύσεων και πιστοδοτήσεων δεν έχει τον αναμενόμενο αντίκτυπο στην αύξηση των συναλλαγματικών διαθεσίμων της χώρας. Κι αυτό επειδή, πολύ απλά, κάνοντας χρήση των ευνοϊκών νομοθετικών ρυθμίσεων (παλιών και νέων), οι πολυεθνικές μαζεύουν τα κέρδη τους και τα βγάζουν στο εξωτερικό.

Κι ενώ ο Γαλάνης επί τέσσερα χρόνια επαινούσε τα επιτεύγματα των απριλιανών στην οικονομία (***), το 1972 υποχρεώνεται να ανακρούσει πρύμναν. Συστήνει αύξηση των ελέγχων στις πιστοδοτήσεις, αυξάνει την υποχρέωση των εμπορικών τραπεζών να διατηρούν κεφάλαια (έντοκα αλλά και άτοκα) στην ΤτΕ, καθιστά αυστηρότερα τα όρια δανεισμού των επιχειρήσεων κλπ. Ερχόμενος σε αντίθεση με όσα ο ίδιος υποστήριζε μέχρι το 1971, τώρα πλέον διαπιστώνει ότι "η υπέρμετρος τραπεζική χρηματοδότησις όχι μόνον συμπιέζει τα διαθέσιμα κεφάλαια διά νέας παραγωγικάς δραστηριότητας και επενδύσεις αλλ' επιβραδύνει την μετάβασιν από τας οικογενειακού χαρακτήρος επιχειρήσεις εις γνησίας ανωνύμους εταιρείας, αι οποίαι προσφέρουν ευρυτέραν και σταθερωτέραν βάσιν διά την ανάπτυξιν της επιχειρηματικής δραστηριότητος".

Παράλληλα, ο Γαλάνης κάνει ό,τι μπορεί για να ενισχύσει τους δικτάτορες. Η ΤτΕ συνάπτει (κυρίως με τράπεζες των ΗΠΑ) αλλεπάλληλα δάνεια με ευνοϊκούς όρους και στην συνέχεια τα εκχωρεί στο ελληνικό δημόσιο, το οποίο χρηματοδοτεί με αυτά τα έργα του. Πρώτο δάνειο, 60 εκατ. δολλάρια το 1971. Δεύτερο δάνειο, 30 εκατ. δολλάρια τον Ιανουάριο του 1972. Τρίτο δάνειο, 70 εκατ. δολλάρια τον Απρίλιο του 1972. Τέταρτο δάνειο, 25 εκατ. δολλάρια τον Μάιο του 1972. Πέμπτο δάνειο, 70 εκατ. δολλάρια τον Οκτώβριο του 1972. Έκτο δάνειο, 200 εκατ. δολλάρια τον Ιούλιο του 1973...

Ίσως η πιο cult εικόνα της χούντας: ο Στυλιανός Παττακός με ένα μυστρί να θεμελιώνει ή με ένα ψαλίδι να εγκαινιάζει.
Εδώ θεμελιώνει το υδροηλεκτρικό φράγμα στο Πολύφυτο Κοζάνης (30/9/1971)

Κάπου εδώ το παραμύθι του απριλιανού "οικονομικού θαύματος" φτάνει στο τέρμα του. Με το Μπρέττον Γουντς να ανήκει πια στην ιστορία και την διεθνή νομισματική κρίση να βαθαίνει, οι τρύπες δεν μπορούν πλέον να μπαλώνονται με δανεικά. Πολύ περισσότερο δε, καθώς το 1973 η νομισματική κρίση εξελίσσεται σε πετρελαιική. Ο πληθωρισμός ξεφεύγει και αρχίζει να καλπάζει ανεξέλεγκτος: από το 6,5% του 1972 εξακοντίζεται στο 30,6% το 1973 ενώ ο τιμάριθμος χονδρικής προοιωνίζεται χειρότερες καταστάσεις καθώς σκαρφαλώνει στο 44,2%. Χάρη στην εξαετή χουντική διακυβέρνηση, το δημόσιο χρέος υπερδιπλασιάζεται, οι εισαγωγές τριπλασιάζονται και το έλλειμμα του ισοζυγίου σχεδόν τετραπλασιάζεται. Στις αρχές Οκτωβρίου ο απογοητευμένος Παπαδόπουλος ωθεί τον Μακαρέζο σε παραίτηση και αρχίζει να σκέφτεται σοβαρά την παράδοση της εξουσίας στους πολιτικούς.

Η φούσκα της "εμπνευσμένης οικονομικής πολιτικής της εθνοσωτηρίου επαναστάσεως" σκάει αλλά ο Γαλάνης δεν θα είναι εκεί, καθώς πεθαίνει στις 4 Μαΐου 1973. Τον διαδέχεται στην διοίκηση της ΤτΕ ο άχρους, άοσμος και άγευστος Κωνσταντίνος Παπαγιάννης (υπουργός οικονομικών στην πρώτη κυβέρνηση Παπάγου). Η ελληνική οικονομία βάζει τον αυτόματο πιλότο και θα πορευτεί έτσι μέχρι την μεταπολίτευση.


--------------------------------------------------
(*) Εκτός από πλήθος στρατιωτικών σχολών (Ευελπίδων, Σχολή Πυροβολικού Μεγάλου Πεύκου, Αγγλική Σχολή Εκπαιδευτικών Πυροβολικού Καΐρου, Αμερικανική Σχολή Πυροβολικού Γερμανίας, Σχολή Γενικής Μορφώσεως Αθήνας, Ανωτέρα Σχολή Πολέμου Θεσσαλονίκης), ο Μακαρέζος είχε και τρία πτυχία πολιτικών και οικονομικών επιστημών από την ΑΣΟΕΕ, την Πάντειο και την Ανωτάτη Βιομηχανική, τα οποία απέκτησε ενώ υπηρετούσε στο Α' Σύνταγμα Πυροβολικού. Ως το τέλος της ζωής του (πέθανε το 2009, στα 90 του) ήταν περήφανος για το οικονομικό θαύμα της επταετίας και, μάλιστα, έγραψε και το σχετικό βιβλίο "Η Οικονομία της Ελλάδος" (κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πελασγός).

(**) Η φωτογραφία δημοσιεύθηκε στο Βήμα την 15/7/2012 και είναι ελαφρώς "λογοκριμένη". Η λογοκρισία του ΔΟΛ οφείλεται μάλλον στο γεγονός ότι πίσω από τον Τσου Εν Λάι ποζάρει ένας από τους εκλεκτούς δημοσιογράφους της χούντας, οι οποίοι επελέγησαν για να συνοδεύσουν τον Μακαρέζο και να καλύψουν το ταξίδι του: ο σημερινός πρόεδρος του ΔΟΛ Σταύρος Ψυχάρης. Αργότερα ειπώθηκε ότι ο Ψυχάρης είχε επιλεγεί από τον ταξίαρχο Ιωαννίδη, προκειμένου να παρακολουθεί τον Μακαρέζο αλλά το ιστολόγιο δεν μπλέκει με συνωμοσιολογίες.

(***) "Η νομισματική σταθερότης δεν αντιμετωπίζεται υπό της Τραπέζης της Ελλάδος ως αποκλειστικός και ανεξάρτητος στόχος. Αντιθέτως, το Ίδρυμα τούτο αντιλαμβάνεται ως κεντρικήν του επιδίωξιν την, διά του ανακατανεμητικού κυρίως ρόλου του, ταχείαν προώθησιν της οικονομικής αναπτύξεως της χώρας" (από την έκθεση του Γαλάνη επί του ισολογισμού της ΤτΕ 1970). Είναι σαφές ότι ο Γαλάνης αντιτίθεται στις διακηρυγμένες αρχές τού Ζολώτα και συντάσσεται απολύτως με τις επιδιώξεις των συνταγματαρχών.

15 Φεβρουαρίου 2016


Tags

Δημοσίευση σχολίου

0 Σχόλια